پایان دور اول مذاکرات فعالان سوادرسانهای
نشست هم‌اندیشی فعالان حوزه سوادرسانهای ایران برگزار شد
پنجشنبه مورخ ۱۸ آذر ماه ۱۴۰۰، نشست فعالین سوادرسانهای کشور به میزبانی موسسه مسیررسانه برگزار شد.
اساتید شرکت‌کننده در این نشست:
– آقای سیداحمد موسوی صمدی (مدیر گروه اجتماعی شبکه چهار و مدیر موسسه مسیررسانه)
– آقای علی رضایی ولا (مدیر باشگاه سوادرسانهای)
– آقای مهدی کاشفی‌فرد (دبیر علمی المپیاد سوادرسانهای)
– آقای محمدعلی عبدالهی (مربی و پژوهشگر)
– خانم تینا چارسوقی امین (استاد دانشگاه و پژوهشگر)
– خانم عقیله شهرستانی (مربی و پژوهشگر)
-آقای آرین طاهری (استاد دانشگاه و پژوهشگر)
– خانم سیما میربخش (استاد دانشگاه و پژوهشگر)
– آقای محمدحسین سیاح طاهری ( مدیر سواد رسانه‌ای معاونت فضای مجازی صدا وسیما )
– آقای امیرحسین حسینی (استاد دانشگاه، نویسنده و پژوهشگر)
– خانم روشن‌دل (مدیر کل تنظیم و تدوین مقررات ساترا )
– خانم نازنین خرم (مربی و پژوهشگر)
– آقای علی محمد رجبی (رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرایم سایبری پلیس فتا)
– خانم آسیه حسینی‌نیکو (روانشناس حوزه کودک و نوجوان و مدیر موسسه کابینا)
– آقای حسین حق‌پناه (معاون کودک و نوجوان تبیان)
– آقای سعید فتحعلی (مسئول هسته خط‌مشی فضای مجازی مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه السلام)
– آقای صالح اصغری (معلم، مسئول کلینیک سلامت ذهن فضای مجازی و مسئول مرکز سواد فضای مجازی سراج)
در ابتدا آقای موسوی صمدی در خصوص مشکلات مرتبط با سوادرسانهای کشور در سه حوزه آموزش، پژوهش و تولید محتوا به طرح مسائل زیر پرداختند:
حوزه پژوهش:
- به نظر شما مهم‌ترین خلاء پژوهشی در سوادرسانه چیست؟
- مهم‌ترین اولویت‌های پژوهشی در موضوع سوادرسانه چیست؟
حوزه آموزش:
- مهم‌ترین آسیب آموزش‌های فعلی سوادرسانهای در کشور چه می‌دانید؟
- پیشنهاد عملیاتی شما برای تقویت و توانمندسازی اقشار مختلف جامعه در حوزه سوادرسانه چیست؟
تولید محتوا:
- پیشنهاد شما برای تولیدات رسانه‌ای با موضوعات رسانه‌ای چیست؟
- به نظر شما مشکلات تولیدات رسانه‌ای در موضوع سوادرسانه چیست؟
ایشان نکات خود را پیرامون مسائل مطرح شده به شرح زیر توضیح دادند:
- عدم توجه به تولیدات رسانه‌ای ازجمله آثار نمایشی مانند فیلم و سریال در حوزه سوادرسانهای.
- نادیده گرفتن کمیت آثار تولیدی در این موضوع و گرفتار شدن در چرخه کیفی‌گرایی.
- عدم ادغام حوزه سوادرسانه با فضای بازرگانی و چرخه‌های صنعت و ایجاد خدمات از این حوزه.
در ادامه اساتید نظرات خود را در خصوص محورهای مطرح شده، بیان نموده و بعضی از حضار به ارائه فعالیت‌های خود پیرامون سوادرسانهای پرداختند که اهم نکات این هم‌اندیشی به ترتیب سخنرانی اساتید به شرح ذیل می‌باشد:
آقای رضایی ولا:
- عدم هماهنگی و وجود اختلاف‌نظر بین اساتید سوادرسانهای.
- عدم هم‌افزایی در تولیدات رسانه‌ای در حوزه سوادرسانه بین موسسات و اساتید.
- عدم استفاده از ظرفیت کتاب درسی پایه دهم.
آقای کاشفی‌فرد:
- وجود خلا در پارادایم‌های سوادرسانهای.
- ایجاد نهضت سوادرسانهای و همدلی و هماهنگی بین اساتید سوادرسانهای.
- توجه به متون علمی و دیدگاه‌های علمی در بحث سوادرسانهای.
- تعیین تکلیف درباره چیستی علم، چیستی شهروندی و بومی‌سازی سوادرسانهای.
آقای عبدالهی:
- علاوه بر آموزش سوادرسانهای نیازمند تولیدات هویت‌بخش هستیم و VOD ها بدلیل توانایی در تولید محتوا مانند سریال‌ها می‌توانند در این بخش موثر عمل کنند. اما بدلیل جهت‌دهی و عدم نظارت حاکمیت بودجه آن‌ها صرف تولیدات زرد و نامناسب می‌شود که نیازمند نظارت و جهت‌دهی از سوی حاکمیت و ساترا می‌باشد.
- صدا و سیما باید بجای رقابت نظارت کرده و از ظرفیت VOD ها استفاده نماید.
- آموزش و پروش و رسانه جایگاهی است که اگر سوادرسانه از آن ورود نماید موفق‌تر خواهد بود.
خانم چارسوقی امین:
- پالایش دوره‌های تربیت‌مربی سوادرسانهای مسیر، به منظور برگزاری دوره‌هایی عمیق‌تر و حرفه‌ای‌تر. در گام نخست تفکیک دوره آموزش سواد رسانه‌ای از دوره تربیت مربی پیشنهاد می‌شود. در گام بعدی برگزاری منظم و بهم پیوسته دوره‌های هم‌افزایی مربیان توصیه می‌شود تا ضمن تبادل اطلاعات، روز آمد شدن دانش مربیان نیز محقق گردد.
- ایجاد فرصت و بستر برای تحلیل محتواهای رسانه‌ای. این فاز با ضعف تحلیل محتوا و تحلیل گفتمان انتقادیِ برآمده از تکثر آرا مواجه است. کارشناسان این امر نظر به حوزه‌های تخصصی خود، به بستری برای انجام تحلیل، ارائه تحلیل‌های خود و تبادل آرا در این زمینه نیاز دارند. صرفاً مواجه‌های آسیب‌شناسانه فردی و نشر تحلیل‌ها به صورت شخصی کافی نبوده و به بستری برای بحث و گفت و گو بر سر این زوایای دید آسیب‌شناسانه نیاز است. در این صورت می‌توان امیدوار بود که از دل این تضارب آرا و جلسات هم‌افزایی بر سر تحلیل محتواهای رسانه‌ای، مسئله‌یابی مفیدی صورت می‌گیرد که خود گام موثری در حل مسائل رسانه‌ای خواهد بود.
آقای طاهری:
- مقیاس و اندازه اقتصاد تولید محصولات فرهنگی و رسانه‌ای قابل مقایسه با اقتصاد فعالیت فرهنگی در حوزه سوادرسانه نیست و فعالیت در حوزه سوادرسانهای نیازمند پشتوانه اقتصادی مستقل و پایدار است که برای تحقق این مهم، لازم است اهالی این حوزه چاره‌اندیشی کنند.
- در زمینه پژوهش، به گسترش پژوهش‌هایی در حوزه سوادرسانه نیازمندیم که به تبیین شاخص‌ها و معیارهای سوادرسانه با توجه به بستر فرهنگی بومی ایران اسلامی بپردازند و از رهگذر چنین پژوهش‌هایی، انتظار ما از مهارت‌ها و بینش‌های فرد مجهز به سوادرسانهای، چهارچوب بندی و مفهوم‌سازی شود.
- بستر اصلی ترویج و تثبیت سوادرسانهای، آموزش و پرورش رسمی، آن هم از سطوح پایه است. اما پیشنیاز اثرگذاری آموزش رسانه‌ای در آموزش و پرورش، تقویت جایگاه آموزش علوم انسانی و هنر در آموزشی رسمی از مقاطع پایه است.
خانم شهرستانی:
- در بین بررسی‌های انجام شده بین ۵۰ موسسه که فعالیت در زمینه سوادرسانهای انجام داده و دوره برگزار می‌کنند تنها 15 موسسه فعالیت مستمر در این زمینه دارند.
- در سوادرسانهای افراد خودجوشی زیادی در حال فعالیت هستند، ولی همگرایی در این زمینه وجود ندارد.
- رشته دانشگاهی سوادرسانهای ، استاد و اندیکشده‌ای که بتوان از نظر علمی به آن رجوع کرد وجود ندارد و همچنین متولی در این زمینه نیست.
- دوره‌های برگزار شده در این خصوص نیازمند پیگیری و کارآموزی بوده و صرف برگزاری دوره، متخصص سوادرسانهای نخواهیم داشت.
- دلیل استقبال کم از سوادرسانهای این است که به افراد اجازه رشد داده نمی‌شود و همچنین افراد از سن پایین وارد این حوزه نشده و مشغله‌های موجود در سنین بالاتر اجازه فعالیت پیگیر و مستمر را در این خصوص نمی‌دهد.
- فعالیت‌های سوادرسانهای در سطح کشور بدست برخی از افرادی است که تخصصی در این کار ندارند و این باعث بروز خطا در روند کار می‌شود.
خانم میربخش:
- بررسی شناخت گفتمان حاکم در ایران و مقایسه با کشورهای خارجی.
- شروع فعالیت موسسات با هدف استارتاپ که این خود نشان از وجود هدف کسب درآمد است.
- ناکارامد بودن دوره‌های تربیت مربی و آموزش‌های غیر رسمی.
- توجه به برنامه درسی سوادرسانهای یونسکو.
آقای سیاح طاهری:
- تشکیل اتاق فکر برای بحث سوادرسانهای در کشور.
- نقص در سند آموزش فرهنگ‌سازی فضای مجازی.
- دیدگاه غلط نسبت به واژه فرهنگ‌سازی و سوادرسانه.
- ورود حاکمیت در جهت‌دهی و هدایت مصرف پلتفرم ها.
آقای حسینی:
- خانواده‌ها آگاهی کافی نسبت به مصرف رسانه‌ها برای فرزندانشان ندارند، باید یک برنامه‌ریزی صحیح و ریشه‌ای نسبت به نسل آینده داشته باشیم و رسالت آموزش و پرورش نیز در این راستا مشخص شود.
- نسل حاضر به علت اینکه درک بهتری نسبت به رسانه‌ها دارند می‌توانند الگوی مناسبی برای تدریس سوادرسانه باشند.
- لزوم کارکردن برای دهه صدی‌ها و ساخت محتوا و بازی برای آن‌ها.
- اجرا و ایجاد سیاست‌گذاری از فلسفه برای کودکان تا نهضت سوادرسانه.
- اختصاص درس عمومی سوادرسانه در تمامی رشته‌های دانشگاهی.
- ادامه این سلسله جلسات و اتاق فکر برای سواد رسانه‌ای کشور و متکی به جریان‌سازی و حمایت از اساتید و دانشجویان.
- برنامه‌سازی در صدا و سیما با موضوع سوادرسانه به صورت مستقیم و غیر مستقیم و حتی الزامی‌کردن پرداختن برنامه‌سازان به اشاره‌کردن به این موضوع در محتوای تولیدی خود.
خانم روشن‌دل:
- گسستگی میان فعالان سوادرسانهای و نیاز به هم‌مسیر شدن آن‌ها و هدف‌گذاری مشترک.
- حوزه رسانه یک زنجیره می‌باشد که بخشی از آن سوادرسانهای است و بخش‌های دیگر این زنجیره مانند قانون‌گذاری و مطالبه‌گری از سوی ذی‌نفعان، سمن‌ها و والدین نیازمند تکمیل و مشارکت سایر بخش‌ها می‌باشد.
- تعریف این زنجیره باید توسط فعالین سوادرسانهای صورت گیرد.
- احساس نیاز نسبت به گسترش سواد استفاده از ابزارهای فضای مجازی احساس می‌شود.
خانم خرم:
- سوادرسانه نیاز به حمایت و توجه ویژه از سوی حاکمیت می‌باشد.
- نیاز به تولید محصولات آموزشی سوادرسانهای برای کودکان در این حوزه احساس می شود.
آقای رجبی:
- به دلیل پویایی و سرعت بالای تحولات حوزه فناوری و رسانه ضروری است مربیان و فعالین سوادرسانه، خوداتکا، آتش به اختیار، خلاق و توانمند در همراه‌سازی و هدایت دیگران تربیت و تقویت شوند.
- آموزش سوادرسانهای باید در تمامی حوزه‌ها صورت گیرد و افراد از گروه‌های مختلف بتوانند به نشر آن کمک کنند.
- نیازمند هم‌افزایی در حوزه های مختلف دراین خصوص می‌باشیم.
خانم حسینی‌نیکو
- ابتدا باید مفهوم هم‌افزایی فعالین سوادرسانهای تعریف شده و نقش هرکس در آن مشخص شود.
- باتوجه به جلسات هم‌افزایی صورت گرفته تاکنون این جلسات نتیجه‌ای نداشته‌اند، در نتیجه موسسات کوچک به سمت اهداف خود پیش رفته و تولیدات محتوایی خود را انجام داده‌اند.
- الزام ورود تفکر انتقادی به حوزه کودک و نوجوان پیش از سوادرسانهای است.
- راهنمایی والدین در حوزه مصرف سوادرسانهای برای کودکان و نوجوانان باید توسط متخصص در این حوزه صورت گیرد.
آقای حق‌پناه:
- هم‌اندیشی‌های این حوزه دامنه گفت و گو را ایجاد می‌کند.
- اگر تجدیدنظر در نحوه عملکرد این حوزه صورت نگیرد، سوادرسانهای صرفاً منبع سودآوری برای عده‌ای خواهد بود. در عین حال باید فضای اقتصادی سوادرسانهای محترم شناخته شده و جدی گرفته شود.
- ما نیازمند فضایی برای ساختارگذاری، ریل‌گذاری و تغییر آرایش در این زمینه هستیم.
- ما زمانی می توانیم موثر باشیم که در لحظه مصرف خانواده در کنار آن‌ها باشیم.
- نیت ما از سواد رسانه ای باید مشخص شده، مرزها تعیین و گفت‌گو صورت گیرد، سپس نقد و یا کمک می‌تواند انجام گیرد.
- ضعف حکمرانی باید برطرف شود.
- سوادرسانهای شامل سه بخش ابزارهای سوادرسانهای، پشتیبان‌های سوادرسانهای و آموزش می‌باشد که تاکنون بیشترین فعالیت در حوزه آموزش بوده است و دو بخش دیگر نیازمند قوی شدن می‌باشند.
- جای بسیاری از اساتید و فعالان دیگر در این جمع خالی بوده که اگر اقدامی برایش نشود، این جمع محدودتر هم خواهد شد.
آقای فتحعلی:
- باتوجه به بیانات اخیر رهبر انقلاب، نخبگان باید از طریق “آفرینش علمی” و به صورت “مسئله محور”، به بررسی و حل مسائل واقعی جامعه اقدام کنند.
- آنچه اکنون وجود دارد تقلیل و فروکاهیدن “سواد فضای مجازی” به “سوادرسانهای” می باشد، که نیازمند بازبینی و اصلاح جدی است.
- سواد فضای مجازی، یعنی توجه به نظام‌های مختلف جامعه (اعم از فرهنگی-اجتماعی، سیاسی، امنیتی، حقوقی، اقتصادی و …) که سوادرسانهای، یکی از زیر مجموعه‌های نظام فرهنگی-اجتماعی است.
- مساله‌شناسی در حوزه سوادفضای مجازی باید انجام شود.
- نیازمند توجهی جامع به دیگر نظام‌های موثر در سواد فضای مجازی هستیم. در سوادرسانهای مسیریابی، نظام هویت، مسئولیت کیفری، نظام‌های حقوقی ، نظام امنیتی، اشتغال و… دیده نمی‌شود. اما در سواد فضای مجازی، به این دست مطالب توجه می‌کنند.
- ضرورت نقش‌آفرینی دانشجویان رشته‌های مختلف نسبت به مسائل فضای مجازی، بسیار جدی است.
- ما نیازمند تدوین نظریه مواجهه با فضای مجازی می‌باشیم (سواد فضای مجازی).
آقای اصغری:
- با توجه به تجربه جهانی مخاطب اصلی سوادرسانهای کودک و نوجوان است که در این حوزه (محتوا و پداگوژی) دچار کمبود و نقصان هستیم.
- بدون پرداختن به پژوهش‌های میدانی که کمیت و کیفیت مصرف خانواده‌ها، خاصه فرزندان را رصد نماییم، فعالیت‌های آموزشی دقیق و موثر نخواهد بود.
- توجه به صنعت فرهنگ از سوی دولت به منظور فعال‌سازی سازمان‌های مردم نهاد ضروری است درغیر این صورت امکان هم‌افزایی این مجموعه‌های فرهنگی روزبه روز سخت تر می شود.
- علی‌رغم اهمیت فعالیت‌های سازمان‌های مردم نهاد توجه به نظام رسمی آموزش کشور بلاشک اهمیت ویژه‌ای دارد. وزارت آموزش و پرورش و دانشگاه فرهنگیان دو رکن اصلی پرداختن به مساله سوادرسانه در ساحت ساختار آموزشی هستند.
- بهره‌مندی از مفاهیم و گفتمان‌های جدید در حوزه صیانت از کودکان آنلاین و عبور از مفاهیم گذشته.
- عدم تمرکز بر تهران و نیاز به توجه سازماندهی ظرفیت‌های مردمی در سطح کشور که دغدغه‌مند حوزه کودک و رسانه هستند.
در انتها نشست فعالین سوادرسانهای با یک عکس یادگاری به پایان رسید.
گزارش‌های تصویری این نشست را می‌توانید از پیج موسسه مسیررسانه در اینستاگرام به آدرس massir_resane@ دنبال کنید.